Barokke dokterswoning op Het Zand

door Ed Hupkens

De villa aan de Van der Does de Willeboissingel 13 is sinds mei 2001 een rijksmonument. Het pand is in 1910/11 gebouwd voor de arts G.J.P. Daniëls. Architect is F. Kuiper jr. De woning heeft een globaal rechthoekige plattegrond en is met de lengteas dwars op de Van der Does de Willeboissingel geplaatst. Het rijksmonument Van der Does de Willeboissingel 13, gezien vanaf de Mariabrug. Foto: Ed Hupkens. Het pand telt twee bouwlagen onder een hoog, geknikt schilddak, gedekt met leien. Overstek op klossen. Boven de noordgevel bevindt zich een grote dakkapel met topgevel en driedelig, rechtgesloten venster. Boven de oostgevel is een boogvormige dakkapel. Op de nok zitten twee schoorstenen met door smeedijzeren ornamenten bekroonde kappen. De gevels zijn opgetrokken in baksteen, met natuurstenen elementen zoals boven- en onderdorpels. In het midden van de symmetrische voorgevel bevindt zich de hoofdingang. Die bestaat uit een houten paneeldeur met halfrond bovenlicht en zijlichten met kleine roedenverdeling. De hoofdingang is bereikbaar via een bakstenen/hardstenen trap. Boven de ingang is een natuurstenen boog. Aan weerszijden van de hoofdingang zijn driezijdige erkers, waarin vensters met bovenlicht met kleine roedenverdeling. Boven de ingang, ter plaatse van het kleine trappenhuis, is een klein, rond venster met kleine roedenverdeling. Opvallend is de door de kunstenaar L.J. Vreugde ontworpen gevelversiering in reliëf. Zij is aangebracht op de balkons en boven de centrale ingang. Het motief, engeltjes (putti) en festoenen in natuursteen, grijpt terug naar de renaissance en barok. De noordelijke gevel heeft in het midden een driezijdige erker met daarboven een balkon, overeenkomstig met de erkers in de voorgevel. De asymmetrisch opgezette westgevel (achtergevel) heeft links ook een driezijdige erker met balkon. Rechts hiervan is de achteringang met een deur met zij- en bovenlichten, met kleine roedenverdeling. Geheel rechts bevond zich oorspronkelijk een tweede achteringang, later vervangen door een venster. De zuidgevel heeft een brede portiek met een laag, bakstenen muurtje en natuurstenen zuiltjes onder de luifel. In het midden hiervan zit een rondboogdeur. Op de begane grond bevindt zich naast de vestibule aan de linkerzijde de voormalige wachtkamer en rechts de spreekkamer. Verder naar achter ligt de centrale hal die toegang verschaft tot de voormalige salon, woonkamer en keuken. Aan de achterzijde zijn de bijkeuken en tuinkamer gesitueerd. De eerste verdieping is verdeeld in een kamer voor her personeel, een kinderspeelkamer, logeerkamer, ouderslaapkamer en kinderslaapkamer.

8

Van der Does de Willeboissingel 13

Inleiding

De VILLA is gelegen op de hoek Van der Does de Willeboissingel - Capucijnenlaan, in de 19de-eeuwse uitbreidingswijk 't Zand.
De villa werd in 1911 gebouwd voor de arts G.J.P. Daniëls. Het pand vertoont stijlelementen van de Um 1800-stijl en werd ontworpen door architect P. Kuiper jr. In de naoorlogse periode werd de villa op de zuidwestelijke hoek uitgebreid met een éénlaags aanbouw, die buiten de bescherming valt.

Omschrijving

De villa heeft een globaal rechthoekige plattegrond en is met de lengte-as dwars op de Van der Does de Willeboissingel geplaatst. Het pand telt twee bouwlagen onder een hoog, geknikt schilddak, gedekt met leien. Overstek op klossen. Dakkapellen boven noord- en oostgevel: boven de noordgevel een grote dakkapel met topgevel en driedelig rechtgesloten venster, boven de oostgevel een boogvormige dakkapel. Op de nok twee schoorstenen met door smeedijzeren ornamenten bekroonde kappen. De gevels zijn opgetrokken in baksteen, met natuurstenen elementen, zoals boven- en onderdorpels. In het midden van de symmetrische voorgevel de hoofdingang, bestaande uit een houten paneeldeur met halfrond bovenlicht en zijlichten met kleine roedenverdeling. De hoofdingang is bereikbaar via een bakstenen/hardstenen trap. Boven de ingang een natuurstenen boog. Hierboven rijke natuurstenen reliëfs met festoenen en putti. Aan weerszijden van de hoofdingang driezijdige erkers, waarin vensters met bovenlichten met kleine roedenverdeling. Boven de erkers balkons, waarvan de balustrades eveneens geornamenteerd met natuurstenen festoenen. Dubbele beglaasde balkondeuren waarin bovenlichten met kleine roedenverdeling. Boven de ingang, ter plaatse van het kleine trappenhuis een klein rond venster met kleine roedenverdeling. De noordelijke gevel heeft in het midden een driezijdige erker met daarboven een balkon, overeenkomstig met de erkers in de voorgevel. Links hiervan op de begane grond en verdieping lage driedelige vensters met kleine roedenverdeling. Rechts van de erker zijn de vensters op begane grond en verdieping in de jaren tachtig van de 20ste eeuw gewijzigd en vergroot. De asymmetrisch opgezette westgevel (achtergevel) heeft links een driezijdige erker met balkon, overeenkomstig met de balkons in voor- en noordgevel. Rechts hiervan de achteringang met een dubbele beglaasde deur met zij- en bovenlichten. Bovenlichten met kleine roedenverdeling. Geheel rechts bevond zich oorspronkelijk een kleinere tweede achteringang, later vervangen door een venster. Op de bovenverdieping twee vensters met kruiskozijnen, waarin bovenlichten met kleine roedenverdeling. De zuidelijke gevel heeft iets rechts van het midden een brede portiek met een laag bakstenen muurtje en natuurstenen zuiltjes onder de luifel. In het midden hiervan een rondboogdeur. Rechts van de portiek een moderne deur, waarschijnlijk aangebracht in de jaren '80. Links van de portiek op de begane grond twee driedelige vensters, waarin bovenlichten met kleine roedenverdeling. Op de bovenverdieping lagere driedelige vensters. Boven de portiek, t.p.v. het grote trappenhuis een groot negenruits venster met kleine roedenverdeling in de ruiten. Links hiervan een klein toiletraampje. Langs de oost- en zuidzijde van het huis loopt een laag bakstenen tuinmuurtje.

Waardering

De villa is van algemeen belang en bezit cultuurhistorische waarde als bijzonder voorbeeld van de luxueuze villa's en herenhuizen in deze 19de-eeuwse uitbreidingswijk van 's-Hertogenbosch. De villa heeft architectuurhistorische waarde door de bijzondere detaillering en het bijzondere materiaalgebruik, met name het samengaan van een vrij sobere baksteenarchitectuur met een rijke decoratie in natuursteen rondom de ingangspartij en als voorbeeld van de 1800-stijl. De villa heeft ensemblewaarde door de bijzondere betekenis van het pand wegens de situering, verbonden met de ontwikkeling van de uitbreidingwijk 't Zand en door de bijzondere betekenis van dit markante hoekpand voor het aanzien van deze wijk.